ಋತುಚರ್ಯ ಎಂಬುದು ಪುರಾತನ ಆಯುರ್ವೇದ ಅಭ್ಯಾಸವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಎರಡು ಪದಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, “ಋತು” ಅಂದರೆ ಕಾಲಮಾನ ಮತ್ತು “ಚರ್ಯ” ಅಂದರೆ ನಿಯಮ ಅಥವಾ ಶಿಸ್ತು. ಋತುಚರ್ಯವು ಆಯುರ್ವೇದದ ಶಿಫಾರಸ್ಸಿನಂತೆ ಕಾಲೋಚಿತ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ದೈಹಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಬೇಕಾದ ಜೀವನಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಆಯುರ್ವೇದ ಆಹಾರ ಕ್ರಮವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.
ಋತುಚರ್ಯವು ಕಾಲೋಚಿತ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದ ಆಗಬಹುದಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳಿಗೆ ನಮ್ಮ ದೈಹಿಕ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ನಮಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಅದರ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ನಮ್ಮ ದೇಹದಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲ ಮೂರು ದೋಷ (ವಾತ, ಪಿತ್ತ, ಕಫ)ಗಳನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವರ್ಷವಿಡೀ ನಮ್ಮನ್ನು ಫಿಟ್ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿರಿಸುತ್ತದೆ.
ಆಯುರ್ವೇದದ ಪ್ರಕಾರ 6 ಋತುಗಳು
ಒಂದು ವರ್ಷವನ್ನು 2 ಕಾಲಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ (ಸಮಯ ಅವಧಿಗಳು). ಪ್ರತಿ ಕಾಲವು 3 ಋತುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 6 ಋತುಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಿ ಋತು ಎರಡು ತಿಂಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಈ ಋತುಗಳು ನಿಖರವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ
ಅದಾನ ಕಾಲ ಉತ್ತರ ಅಯನ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ/ ಉತ್ತರಾಯಣ (ಜನವರಿ 14 ರಿಂದ ಜುಲೈ 14)
ಶಿಶಿರ್ ಋತು (ಚಳಿಗಾಲ) ಮಧ್ಯ- ಜನವರಿಯಿಂದ ಮಧ್ಯ- ಮಾರ್ಚ್
ವಸಂತ ಋತು (ವಸಂತ) – ಮಾರ್ಚ್ ಮಧ್ಯದಿಂದ ಮೇ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ
ಗ್ರೀಷ್ಮ ಋತು (ಬೇಸಿಗೆ) ಮಧ್ಯ- ಮೇದಿಂದ ಮಧ್ಯ- ಜುಲೈ
ವಿಸರ್ಗ ಕಾಲ/ ದಕ್ಷಿಣ ಅಯನ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ/ ದಕ್ಷಿಣಾಯಣ (ಜುಲೈ 14 ರಿಂದ ಜನವರಿ 14)
ವರ್ಷ ಋತು (ಮಾನ್ಸೂನ್) ಮಧ್ಯ ಜುಲೈನಿಂದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ
ಶರದ್ ಋತು (ಶರತ್ಕಾಲ) ಮಧ್ಯ-ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ನಿಂದ ನವೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ
ಹೇಮಂತ್ ಋತು (ಶರತ್ಕಾಲದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ/ಚಳಿಗಾಲದ ಪೂರ್ವ) ನವೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯದಿಂದ ಜನವರಿ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ
ಅದಾನ ಕಾಲ/ ಉತ್ತರ ಅಯನ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ/ ಉತ್ತರಾಯಣ
ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಗಾಳಿಯು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸೂರ್ಯನು ಜನರಿಂದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯಿಂದ ತಂಪಾಗಿಸುವ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕುತ್ತಾನೆ. ಸುಡುವ ಸೂರ್ಯನು ಸಸ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಹಿತವಾದ ಹಾಗೂ ಒಣಗಿದ ಗುಣಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ. ತನ್ಮೂಲಕ, ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ನಡುವಿನ ಬಲವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ.
1. ಶಿಶಿರ್ ಋತು (ಚಳಿಗಾಲ):
ಜನವರಿ ಮಧ್ಯದಿಂದ ಮಾರ್ಚ್ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ – ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ, ಪರಿಸರವು ಶೀತ ಮತ್ತು ಗಾಳಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶಕ್ತಿಯು ಕಡಿಮೆ ಇರುತ್ತದೆ, ಕಫ ದೋಷದ ಶೇಖರಣೆ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಗ್ನಿ (ಕ್ಯಾಟಾಬಲಿಸಮ್) ಉನ್ನತ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.
ಆಹಾರ ಕ್ರಮ: ಅಗಾಧವಾದ ರುಚಿಯಂತೆ ಆಮ್ಲ (ಹುಳಿ) ಹೊಂದಿರುವ ಆಹಾರಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಧಾನ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳು, ಗೋಧಿ/ಬೇಳೆ ಹಿಟ್ಟಿನ ವಸ್ತುಗಳು, ಹೊಸ ಅಕ್ಕಿ, ಜೋಳ ಮತ್ತು ಇತರವುಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶುಂಠಿ, ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ, ಹರಿಟಾಕಿ (ಟರ್ಮಿನಾಲಿಯಾ ಚೆಬುಲಾ ಹಣ್ಣುಗಳು), ಪಿಪ್ಪಲಿ (ಪೈಪರ್ ಲಾಂಗಮ್‌ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು), ಕಬ್ಬಿನ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಮತ್ತು ಹಾಲು ಮತ್ತು ಹಾಲಿನ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವುದನ್ನು ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಬೇಕು.
ಕಟು (ಕಟುವಾದ), ತಿಕ್ತಾ (ಕಹಿ), ಕಷಾಯ (ಸಂಕೋಚಕ) ರಸವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಹಾರಗಳಿಂದ ದೂರವಿರಬೇಕು. ಲಘು (ಬೆಳಕು) ಮತ್ತು ಶೀತ (ತಂಪು) ಆಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬೇಕು.
ಜೀವನಶೈಲಿ: ಎಣ್ಣೆ/ಪುಡಿ/ ಪೇಸ್ಟ್‌ನಿಂದ ಮಸಾಜ್ ಮಾಡಿ ಮತ್ತು ಬೆಚ್ಚಗಿನ ನೀರಿನಿಂದ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ, ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿಗೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಬೆಚ್ಚಗಿನ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ.
2. ವಸಂತ ಋತು (ವಸಂತ)
ಮಾರ್ಚ್ ಮಧ್ಯದಿಂದ ಮೇ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ – ಈ ಋತುವನ್ನು ಹೂವುಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಎಲೆಗಳ ಮೂಲವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ರಸ ಮತ್ತು ಮಹಾಭೂತಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಷಾಯ (ಸಂಕೋಚಕ), ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿ ಮತ್ತು ವಾಯು. ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶಕ್ತಿಯು ಮಧ್ಯಮ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ, ಕಫ ದೋಷ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಗ್ನಿ ಅಂದರೆ ಜೀರ್ಣಶಕ್ತಿ ಮಂದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.
ಆಹಾರ ಕ್ರಮ: ಸುಲಭವಾಗಿ ಜೀರ್ಣವಾಗುವ ಆಹಾರವನ್ನು ಸೇವಿಸಬೇಕು. ಧಾನ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಗೋಧಿ, ಅಕ್ಕಿ, ಹಳೆಯ ಬಾರ್ಲಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ದಿನಬೇಳೆ, ಮುಗ್ದ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು. ಕಹಿ, ಕಟು (ಕಟುವಾದ), ಕಷಾಯ (ಸಂಕೋಚಕ) ರುಚಿಯುಳ್ಳ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬೇಕು. ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಜೇನುತುಪ್ಪವನ್ನು ಕೂಡ ಸೇರಿಸಬಹುದು. ಮೊಲದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಸುಲಭವಾಗಿ ಜೀರ್ಣವಾಗುತ್ತದೆ. ತಣ್ಣನೆಯ, ಭಾರವಾದ ಮತ್ತು ಸ್ನಿಗ್ಧತೆಯ ಆಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬೇಕು.
ಜೀವನಶೈಲಿ: ಸ್ನಾನಕ್ಕಾಗಿ ಬೆಚ್ಚಗಿನ ನೀರನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಸಂತ ಋತುವಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಯಾಮ ಮಾಡುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ಚಂದನ, ಕೇಸರ, ಅಗರುಗಳ ಪುಡಿಯಿಂದ ಮಸಾಜ್ ಮಾಡುವಂತೆ ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಧೂಮ (ಧೂಮಪಾನ), ಅಂಜನಾ (ಕೊಲಿರಿಯಮ್) ಮತ್ತು ವಾಮನ ಮತ್ತು ನಾಸ್ಯದಂತಹ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ಮಲಗುವುದು ಸೂಕ್ತವಲ್ಲ.
3. ಗ್ರಿಷ್ಮಾ ಋತು (ಬೇಸಿಗೆ):
ಮೇ ಮಧ್ಯದಿಂದ ಜುಲೈ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ – ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಬಿಸಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪರಿಸರವು ಅನಾರೋಗ್ಯಕರ ಗಾಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸರೋವರಗಳು ಮತ್ತು ನದಿಗಳು ಬತ್ತಿಹೋಗುತ್ತವೆ, ಸಸ್ಯಗಳು ನಿರ್ಜೀವವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶಕ್ತಿ ದುರ್ಬಲಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ವಾತ ದೋಷದ ನಿಕ್ಷೇಪವು ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಕಫ ದೋಷವು ಶಾಂತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಗ್ನಿ ಸೌಮ್ಯ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ. ಲವಣ ಮತ್ತು ಕಟು (ಕಟುವಾದ) ಮತ್ತು ಆಮ್ಲ (ಹುಳಿ) ರುಚಿ ಮತ್ತು ಉಷ್ಣ (ಬೆಚ್ಚಗಿನ) ಆಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬೇಕು.
ಆಹಾರ ಕ್ರಮ: ಸಂಸ್ಕರಿಸಲು ಹಗುರವಾದ ಆಹಾರಗಳು – ಮಧುರ (ಸಿಹಿ), ಸ್ನಿಘಧ (ಜಿಡ್ಡು), ಶೀತ (ತಂಪು), ಮತ್ತು ದ್ರವ ಗುಣಗಳುಳ್ಳ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬೇಕು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಅಕ್ಕಿ, ಉದ್ದು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬೇಕು. ಸಾಕಷ್ಟು ನೀರು ಅಂದರೆ ತಣ್ಣೀರು, ಮಜ್ಜಿಗೆ, ಹಣ್ಣಿನ ರಸಗಳು, ಮಾಂಸದ ಸೂಪ್‌ಗಳು, ಮಾವಿನ ರಸ, ಕಾಳುಮೆಣಸಿನೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿದ ಮೊಸರು ಮುಂತಾದ ವಿವಿಧ ದ್ರವಗಳನ್ನು ಕುಡಿಯಲು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಿದ್ರೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಕ್ಕರೆಯೊಂದಿಗೆ ಹಾಲು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
ಲವಣ ಮತ್ತು ಕಟು (ತೀಕ್ಷ್ಣ) ಮತ್ತು ಆಮ್ಲ (ಹುಳಿ) ರುಚಿ ಮತ್ತು ಉಷ್ಣ (ಬೆಚ್ಚಗಿನ) ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಹಾರವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು.
ಜೀವನಶೈಲಿ: ತಂಪಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವುದು, ಶ್ರೀಗಂಧದ ಮರ ಮತ್ತು ಇತರ ಪರಿಮಳಯುಕ್ತ ಪೇಸ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ದೇಹದ ಮೇಲೆ ಲೇಪಿಸುವುದು, ಹೂವುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುವುದು, ಹಗುರವಾದ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ಧರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಹಗಲಿನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ನಿದ್ದೆ ಮಾಡುವುದು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. ರಾತ್ರಿಯ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ತಂಗಾಳಿಯೊಂದಿಗೆ ತಂಪಾಗಿರುವ ಚಂದ್ರನ ಕಿರಣಗಳಿಗೆ ಒಡ್ಡಬಹುದು. ವಿಪರೀತ ವ್ಯಾಯಾಮ ಅಥವಾ ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು; ಬಹಳಷ್ಟು ಲೈಂಗಿಕ ಉದಾರತೆ ಮತ್ತು ಆಲ್ಕೊಹಾಲ್‌ ಯುಕ್ತ ಸಿದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿಡಲಾಗಿದೆ.
ವಿಸರ್ಗ ಕಾಲ / ದಕ್ಷಿಣ ಅಯನ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ / ದಕ್ಷಿಣಾಯನ
1. ವರ್ಷ ಋತು (ಮುಂಗಾರು)
ಜುಲೈ ಮಧ್ಯದಿಂದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ – ಇದನ್ನು ವರ್ಷ ಋತು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಆಕಾಶವು ಮೋಡದಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಗುಡುಗು ಸಹಿತ ಮಳೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಸರೋವರಗಳು ಮತ್ತು ನದಿಗಳು ನೀರಿನಿಂದ ತುಂಬಿರುತ್ತವೆ. ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ರಸ ಮತ್ತು ಮಹಾಭೂತಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಆಮ್ಲ (ಹುಳಿ), ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿ ಮತ್ತು ಅಗ್ನಿ. ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶಕ್ತಿ ದುರ್ಬಲವಾಗುತ್ತದೆ. ವಾತ ದೋಷದ ಬದಲಾವಣೆ ಮತ್ತು ಪಿತ್ತ ದೋಷದ ನಿಕ್ಷೇಪ, ಅಗ್ನಿ ಸಹ ವಿಜೃಂಭಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಆಹಾರ ಕ್ರಮ: ಆಮ್ಲ (ಹುಳಿ) ಮತ್ತು ಲವಣ (ಉಪ್ಪು) ರುಚಿ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಹಾರವನ್ನು ಸೇವಿಸಬೇಕು. ಧಾನ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಹಳೆಯ ಬಾರ್ಲಿ, ಅಕ್ಕಿ, ಗೋಧಿ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾಂಸದ ಸೂಪ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಯುಷಾ (ಸೂಪ್), ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ದೈನಂದಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಬೇಕು. ಔಷಧಯುಕ್ತ ನೀರು ಅಥವಾ ಬೇಯಿಸಿದ ನೀರನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ನದಿ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿಯುವುದು, ಬಹಳಷ್ಟು ನೀರು, ಅತಿಯಾದ ದ್ರವ ಮತ್ತು ವೈನ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಾರದು. ಮಾಂಸದಂತೆಯೇ ಗಣನೀಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾದ ಆಹಾರಗಳನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಜೀವನಶೈಲಿ: ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಲು ಕುದಿಸಿದ ನೀರನ್ನು ಮತ್ತು ಎಣ್ಣೆಯಿಂದ ದೇಹವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಮಸಾಜ್ ಮಾಡಲು ಸಲಹೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಔಷಧೀಯ ಬಸ್ತಿ (ಎನಿಮಾ) ಅನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮಳೆಯಲ್ಲಿ ತೊಯ್ಯುವುದು, ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ನಿದ್ದೆ ಮಾಡುವುದು, ವ್ಯಾಯಾಮ, ಕಾಮಪ್ರಚೋದನೆ, ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮ, ಗಾಳಿ ಹಾಗೂ ನದಿ ದಡದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವುದು ಇವುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು.
2. ಶರದ್ ಋತು (ಶರತ್‌ ಕಾಲ) :
ಮಧ್ಯ-ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ನಿಂದ ನವೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ – ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ, ಸೂರ್ಯನು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಾನೆ, ಆಕಾಶವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಿಳಿ ಮೋಡದಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯು ಒದ್ದೆಯಾದ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಹೊದೆಸಿದಂತೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಚಲಿತ ರಸವು ಲವಣ (ಉಪ್ಪು) ಮತ್ತು ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಮಹಾಭೂತಗಳು ಕಫ ಮತ್ತು ಅಗ್ನಿ. ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶಕ್ತಿಯು ಮಧ್ಯಮವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ವಿಟಿಯೇಟೆಡ್ ವಾತ ದೋಷದ ಸಮಾಧಾನ ಮತ್ತು ಪಿತ್ತ ದೋಷದ ವಿಮೋಚನೆಯು ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಈ ಋತುವಿನ ಮಧ್ಯೆ ಅಗ್ನಿಯ ಚಲನೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.
ಆಹಾರ ಕ್ರಮ: ಮಧುರ (ಸಿಹಿ) ಮತ್ತು ತಿಕ್ತಾ ರುಚಿ ಮತ್ತು ಲಘು ಮತ್ತು ಶೀತ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಹಾರಗಳನ್ನು ಸೇವಿಸಬೇಕು. ಪಿತ್ತ ಕರಗಿಸುವ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಹಾರಗಳನ್ನು ಸಲಹೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗೋಧಿ, ಹಸಿಬೇಳೆ, ಸಕ್ಕರೆ ಸಿಹಿ, ಮಕರಂದ, ಪಟೋಲ (ಟ್ರೈಕೋಸಾಂಥೆಸ್ ಡಿಯೋಸಿಯಾ), ಒಣ ಭೂಮಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮಾಂಸ (ಜಂಗಲ್‌ ಮಾಂಸ) ತಿನ್ನುವ ದಿನಚರಿಯಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
ಬಿಸಿ, ಕಹಿ, ಸಿಹಿ ಮತ್ತು ಸಂಕೋಚಕ ಆಹಾರಗಳಿಂದ ದೂರವಿರಬೇಕು. ಆಹಾರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಾದ ಕೊಬ್ಬು, ತೈಲಗಳು, ಜಲಚರಗಳ ಮಾಂಸ, ಮೊಸರು ಮತ್ತು ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಈ ಋತುವಿನ ಮಧ್ಯೆ ಆಹಾರದಿಂದ ಹೊರಗಿಡಬೇಕು.
ಜೀವನಶೈಲಿ: ಹಸಿವಿನ ಭಾವನೆ ಇದ್ದಾಗ ಮಾತ್ರ ಆಹಾರವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನ ಕಿರಣಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಸಂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನ ಕಿರಣಗಳಿಂದ ಶುದ್ಧೀಕರಿಸಿದ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿಯಲು, ಸ್ನಾನ ಮಾಡಲು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಹೂವಿನ ಮಾಲೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಲು ಮತ್ತು ದೇಹಕ್ಕೆ ಚಂದನದ ಪೇಸ್ಟ್ ಅನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಲು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಾತ್ರಿಯ ಆರಂಭಿಕ 3 ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನ ಕಿರಣಗಳು ಯೋಗಕ್ಷೇಮಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪುನಶ್ಚೈತನ್ಯಕಾರಿ ವಿಧಾನಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ವಿರೇಚನ (ಶುದ್ಧೀಕರಣ), ರಕ್ತ-ಮೋಕ್ಷನ (ಫ್ಲೆಬೋಟಮಿ), ಮತ್ತು ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಈ ಋತುವಿನ ಮಧ್ಯೆ ಮುಗಿಸಬೇಕು.
ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ನಿದ್ದೆ ಮಾಡುವುದು, ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿಗೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಅತಿಯಾಗಿ ತಿನ್ನುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು.
3. ಹೇಮಂತ ಋತು (ಶರತ್ಕಾಲದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ/ಚಳಿಗಾಲದ ಪೂರ್ವ) :
ನವೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯದಿಂದ ಜನವರಿ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ – ತಂಪಾದ ಗಾಳಿಯ ಹೊಡೆತವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚಳಿಯ ಅನುಭವವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಋತುವಿನ ಮಧ್ಯೆ ರಸವನ್ನು ಪ್ರಾಬಲ್ಯಗೊಳಿಸುವುದು ಮಧುರ, ಮತ್ತು ಅಗಾಧವಾದ ಮಹಾಭೂತಗಳು ಪೃಥಿವಿ ಮತ್ತು ಆಪ. ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯು ಅತ್ಯುನ್ನತ ದರ್ಜೆಯ ಮೇಲೆ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪಿತ್ತ ದೋಷವನ್ನು ನಿವಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಗ್ನಿಯ ಕ್ರಿಯೆ ಹೆಚ್ಚಿರುತ್ತದೆ.
ಆಹಾರ ಕ್ರಮ: ಸಿಹಿ, ಹುಳಿ ಮತ್ತು ಉಪ್ಪು ಆಹಾರಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬೇಕು. ಧಾನ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ, ಹೊಸ ಅಕ್ಕಿ, ಹಿಟ್ಟಿನ ಸಂಯೋಜನೆ, ಹಸಿರು ಬೇಳೆ, ಮಾಶಾ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಲು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ಮಾಂಸಗಳು, ಕೊಬ್ಬುಗಳು, ಹಾಲು ಮತ್ತು ಹಾಲಿನ ಪದಾರ್ಥಗಳು, ಕಬ್ಬಿನ ಪದಾರ್ಥಗಳು, ಶಿಧು , ತಿಲ (ಎಳ್ಳು) ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಲಘು (ಬೆಳಕು), ತಂಪಾದ ಮತ್ತು ಒಣ ಆಹಾರಗಳಂತಹ ವಾತವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಆಹಾರಗಳಿಂದ ದೂರವಿರಬೇಕು. ತಂಪು ಪಾನೀಯಗಳ ಸೇವನೆಯು ಅಂತೆಯೇ ವಿರುದ್ಧ ಚಿಹ್ನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ
ಜೀವನಶೈಲಿ: ವ್ಯಾಯಾಮ, ದೇಹ ಮತ್ತು ತಲೆ ಮಸಾಜ್, ಬೆಚ್ಚಗಿನ ನೀರಿನ ಬಳಕೆ, ಅಟಪ-ಸೇವನ (ಸೂರ್ಯಸ್ನಾನ), ದೇಹದ ಮೇಲೆ ಅಗರು ಬಳಕೆ, ಗಣನೀಯ ಉಡುಪುಗಳು, ಒಬ್ಬ ಸಹಚರರೊಂದಿಗೆ ಲೈಂಗಿಕ ಉದಾರತೆ ಮತ್ತು ಬೆಚ್ಚಗಿನ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಲು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ನಿದ್ರೆ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಬಲವಾದ ಮತ್ತು ತಂಪಾದ ಗಾಳಿಗೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು.
–ಲೇಖಕರು- ಡಾ.ಭಾವನಾ ಭಟ್,
ಮುಖ್ಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಮತ್ತು ಆಯುರ್ವೇದ ವೈದ್ಯರು ಅಪವರ್ಗ ಆಯುರ್ವೇದಾಲಯ (ಮಲ್ಟಿ ಸ್ಪೆಷಾಲಿಟಿ ಆಯುರ್ವೇದ ಹೆಲ್ತ್ಕೇರ್ ಮತ್ತು ಯೋಗ ಥೆರಪಿ ಸೆಂಟರ್) ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ, ದೂರವಾಣಿ ಸಂಖ್ಯೆ 8762151648, 9110289739
ನಿಮ್ಮ ಕಾಮೆಂಟ್ ಬರೆಯಿರಿ