ಬೆಂಗಳೂರು: ಶತಾಯುಷಿ, ಹಿರಿಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರ, ಗಾಂಧಿವಾದಿ ಎಚ್.ಎಸ್.ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ (103) ಅವರು ಬುಧವಾರ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ ನಿಧನರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವರ ಪೈಕಿ ಸಾಕ್ಷಿ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಂತಿದ್ದ ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಅವರು ನಾಡಿನ ಹಲವು ವಿದ್ಯಮಾನಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದ್ದರು.
ನಾಡು, ನುಡಿ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾಳಜಿಯ ಯಾವುದೇ ಹೋರಾಟ, ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ, ಧರಣಿಯಲ್ಲಿ ತೀರ ಇತ್ತೀಚಿಗೆನ ವರೆಗೂ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಕಳೆದ ಒಂದುವರೆ ವರ್ಷದಿಂದ ವಯೋಸಹಜ ಬಳಲಿಕೆ ಹಾಗೂ ಕೋವಿಡ್ ಆತಂಕದಿಂದ ಅವರು ಹೊರಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.
ಎಷ್ಟೇ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದಿದ್ದರೂ ಮಹಾಮಾರಿ ಕೊರೊನಾ ಅವರನ್ನು ಕಾಡಿತ್ತು. ಕಳೆದ ತಿಂಗಳು ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದ ಅವರಿಗೆ ಜಯದೇವಹೃದ್ರೋಗ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶಕ ಡಾ.ಸಿ.ಎನ್.ಮಂಜುನಾಥ್ ಅವರ ನಿಗಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ತಜ್ಞ ವೈದ್ಯರ ತಂಡ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಿತ್ತು. ಕೊರೊನಾದಿಂದ ಗುಣಮುಖರಾಗಿ ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಅವರು ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಪದೇ ಪದೇ ಅವರನ್ನು ಅನಾರೋಗ್ಯ ಕಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಕೋವಿಡ್‌ನಿಂದ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ ಅವರಿಗೆ ಉಸಿರಾಟದ ಸಮಸ್ಯೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು, ಬೆಂಗಳೂರು ಜಯದೇವ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಬುಧವಾರ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ 1.30ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ವಿಧಿವಶರಾದರು. ರಾತ್ರಿಯಿಂದ ಅವರ ಆರೋಗ್ಯ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹದಗೆಟ್ಟಿತ್ತು. ಬುಧವಾರ ಮಧ್ಯಾಹ್ಞ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ ಇಹಲೋಕ ತ್ಯಜಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಎಚ್.ಎಸ್.ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಅವರ ಪೂರ್ತಿ ಹೆಸರು ಹಾರೊಹಳ್ಳಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸಯ್ಯ ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ. ಏಪ್ರಿಲ್ 10, 1918ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದ ಅವರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡದದ ಜನಪ್ರಿಯ ಪತ್ರಿಕೆ ಎನಿಸಿದ್ದ ‘ಪೌರವಾಣಿ’ ವರದಿಗಾರರಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಸಾಹಿತ್ಯ ಮಂದಿರದ ಮೂಲಕ ಹಲವು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದರು.
ಅಂದಿನ ಮೈಸೂರು ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಕನಕಪುರ ತಾಲೂಕು ಹಾರೋಹಳ್ಳಿ ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಅವರ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ. ಕೇವಲ 5 ವರ್ಷದವರಿದ್ದಾಗ ತಮ್ಮ ತಂದೆ-ತಾಯಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಅವರು ತಾತ ಶ್ಯಾನುಭೋಗ ಶಾಮಣ್ಣ ಪಾಲನೆಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವರಾದರು. ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಅವರ ಅಣ್ಣ ಸೀತಾರಾಮ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಮೇಯರ್ ಆಗಿದ್ದರು.
ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮುಗಿದ ನಂತರ ಜೂನ್ 1942ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಗಣಿತ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನ ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿ ವೃತ್ತಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಆಗಸ್ಟ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾದ ಕ್ವಿಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ತರುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸುಟ್ಟುಹಾಕಲೆಂದು ಪೋಸ್ಟ್ಬಾಕ್ಸ್ಗಳು ಮತ್ತು ರೆಕಾರ್ಡ್ ರೂಮ್ಗಳಲ್ಲಿ ಟೈಮ್ಬಾಂಬ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಫೋಟಿಸಿದ್ದರು. ಕಾರ್ಮಿಕ ಚಳವಳಿಗಳಲ್ಲೂ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು.
ಜೂನ್ 1942 ರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಮುಗಿಸಿದ ನಂತರ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಗಣಿತ ಮತ್ತು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕಲಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆಗಸ್ಟ್ನಲ್ಲಿ, ಕ್ವಿಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಚಳುವಳಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ನ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಲು ಒಂದು ವಿಧಾನವಾಗಿ ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸುಡಲು ಪೋಸ್ಟ್ ಬಾಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ರೆಕಾರ್ಡ್ ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಬಾಂಬುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವರು ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಕೆಲವು ಸಹಚರರೊಂದಿಗೆ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮುಷ್ಕರಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. [ ರಾಜಾ ಮಿನರ್ವಾ ಮತ್ತು ಬಿನ್ನಿ ಮಿಲ್ಸ್ ಎಂಬ ಮೂರು ಜವಳಿ ಗಿರಣಿಗಳಲ್ಲಿ 14 ದಿನಗಳ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಮುಷ್ಕರವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರ ಮತ್ತು ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಯೂನಿಯನ್ ಮುಖಂಡರಾದ ಎನ್.ಡಿ.ಶಂಕರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು, ಇದರಲ್ಲಿ 8,000 ಕಾರ್ಮಿಕರು ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ ಮುಂದಿನ 3 ರಿಂದ 30 ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ವಿವಿಧ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗಿರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಮುಷ್ಕರಗಳು ನಡೆದವು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭೂಗತವಾಗಿದ್ದ ಎ.ಜಿ.ರಾಮಚಂದ್ರ ರಾವ್ ಮತ್ತು ಸರ್ದಾರ್ ವೆಂಕಟರಮಯ್ಯ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಅವರು ಸಂಘಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.
1943 ರಲ್ಲಿ, ಅವರ ಬಾಂಬ್ ಸರಬರಾಜುದಾರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ರಾಮಚಂದ್ರ ಟೈಮ್ ಬಾಂಬುಗಳೊಂದಿಗೆ ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದರು, ಅವರು ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಸಂಪರ್ಕ ತಿಳಿಸಿದರು. ಅದರ ನಂತರ, ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಕೇಂದ್ರ ಕಾರಾಗೃಹದಲ್ಲಿ ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡಲಾಯಿತು. ತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಅವಕಾಶವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಹೋದರ ಎಚ್.ಎಸ್ ಸೀತಾರಾಮ ಸೇರಿದಂತೆ ಅಲ್ಲಿ ಆಗ ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಇಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಜೈಲನ್ನೇ ಕಲಿಕೆಯ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದರು. ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕೈದಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವಾಲಿಬಾಲ್ ಆಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇತರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಗಾರರಿಂದ ತಮಿಳು ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ ಮಾತನಾಡಲು ಕಲಿತರು. ಜನವರಿ 26, 1944 ರಂದು, ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕೆ ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಕಾವಲುಗಾರರು ಹೊಡೆದು, ಆಹಾರವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಸರ್ಕಾರವು ರಾಜಕೀಯ ಜೈಲು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ 14 ತಿಂಗಳು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದ ನಂತರ ಅವರನ್ನು 1944 ರ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.
ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಅವರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಾಶ ಹೌಸ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮಂದಿರ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಪತ್ರಿಕೆ ‘ಪೌರವಾಣಿ’ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ನನ್ನನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದಾಗ ನನಗೆ 23 ವರ್ಷ. ಆಗ ನಾನು ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕನಾಗಿ ಹೊಸ ಕೆಲಸ ಪಡೆದಿದ್ದೆ. ಗಣಿತ ಮತ್ತು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ನಾನು ಜೂನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಆ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಕ್ವಿಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಚಳುವಳಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತದ ಗಿರಣಿಗಳಲ್ಲಿ 14 ದಿನಗಳ ಮುಷ್ಕರವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲು ನಾನು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ದಾಖಲೆ ಕೊಠಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಪೋಸ್ಟ್‌ಬಾಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ ಸಮಯ ಬಾಂಬ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಫೋಟಿಸಿದೆ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರದ ದೈನಂದಿನ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸುವುದು ನಮ್ಮ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ವೇಳೆಗೆ, ನನ್ನನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು, ಮತ್ತು ನಾನು ನನ್ನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸಹ ಕಳೆದುಕೊಂಡೆ ”ಎಂದು ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ನ ಅರುಣ್ ದೇವ್ ಅವರಿಗೆ ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದರು.
ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ, ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿವಿಧ ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಜಲಮೂಲಗಳ ಅತಿಕ್ರಮಣ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ ಬಡ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬಳಿ ಕಸವನ್ನು ಎಸೆಯುವುದರ ವಿರುದ್ಧ ಅವರು ಹಲವಾರು ಆಂದೋಲನಗಳು ಮತ್ತು ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2014 ರಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ಭೂ ಕಬಳಿಕೆ ನಿಷೇಧ ಕಾಯ್ದೆ 2007 ಅನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಅತಿಕ್ರಮಣ ವಿರೋಧಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸಿದರು. ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜಮೀನುಗಳಿಂದ ಹೊರಹಾಕುವ ವಿರುದ್ಧ ಆಂದೋಲನಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಪೌರತ್ವ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಕಾಯ್ದೆ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಆರ್‌ಸಿ ವಿರುದ್ಧದ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು.
ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸುಧಾಕರ್ ಚತುರ್ವೇದಿ ಮತ್ತು ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಬೆರಳಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಮಂದಿ ಹಿರಿಯರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ನೇರ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಸುಧಾಕರ್ ಚತುರ್ವೇದಿ ಅವರು ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಇಹದ ಪ್ರಯಾಣ ಮುಗಿಸಿದರೆ ದೊರೆ ಸ್ವಾಮಿ ಅವರ ಬುಧವಾರ ನಮ್ಮನ್ನು ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮದ ಕೊಂಡಿ ಕಳಚಿದಂತಾಗಿದೆ.
ನಿಮ್ಮ ಕಾಮೆಂಟ್ ಬರೆಯಿರಿ